Dofinansowano ze środków programu własnego
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
pn. Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej-2025
pochodzących z budżetu
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

W kwietniu 2025 r. Centrum Sztuki Galeria EL otrzymało dofinansowanie w ramach Programu Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku pn. „Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej – 2025” na konserwację trzech form przestrzennych.

Nazwa zadania: Forma – Światło. Konserwacja Form Przestrzennych z kolekcji Otwartej Galerii.

Zadanie przewidywało konserwację 3 form przestrzennych, wykonanych z metalu, powstałych w latach 1965 oraz 2013 podczas Biennale Form Przestrzennych w Elblągu oraz realizacji Formy Przestrzennej o właściwościach optycznych w ramach programu ART-LINE. Formy te należą do zespołu Otwartej Galerii, składającego się z kilkudziesięciu obiektów, który w miejskiej tkance Elbląga stanowi integralną całość historyczną i urbanistyczną. Zespół ten jest jedynym w kraju na taką skalę tego rodzaju dziedzictwem kulturowym i fenomenem, upamiętniającym podjęty w latach 60. eksperyment realizacji utopii między klasowej współpracy między artystami i klasą robotniczą. Do konserwacji wybrane zostały obiekty z realizacji zarówno z I Biennale – Forma Przestrzenna Zbigniewa Gostomskiego i Andrzeja Matuszewskiego z 1965 roku jak i realizacji z 2013 roku Jana Chwałczyka „Reproduktor Światła Słonecznego”, zintegrowanych z otoczeniem i wypełniających postulaty i ideę Biennale Form Przestrzennych.

Projekt został podzielony na dwa etapy, poniżej przedstawiamy ich szczegółowy opis:

W pierwszym etapie zadania wykonana zostanie dokumentacja techniczna remontu i konserwacji wybranych form; zakres czynności obejmować będzie:
– inwentaryzację każdej formy na potrzeby sporządzenia przedmiarów robót,
– sporządzenie dokumentacji remontu,
– wykonanie przedmiarów robót,
– wykonanie kosztorysu inwestorskiego,
– wykonanie specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót

W drugim etapie zadania przeprowadzony zostanie remont i konserwacja wybranych form; zakres czynności – w przypadku każdej formy – obejmować będzie, m.in.:
– usunięcie wszelkich powłok zalegających na konstrukcjach stalowych, czyszczenie strumieniowo-ścierne,
– w przypadku formy autorstwa Jerzego Jarnuszkiewicza także dodatkowa praca: rekonstrukcja zniszczonych elementów kompozycji,
– malowanie antykorozyjne z zachowaniem bądź przywróceniem pierwotnej kolorystyki.

W trzecim etapie zadania przy każdej formie zamontowana zostanie tabliczka informująca o zadaniu i źródłach jego dofinansowania wraz z wymaganymi logotypami. Tabliczka zawierać będzie także imię i nazwisko autora formy, rok powstania formy oraz zakres przeprowadzonych czynności konserwatorskich.

Cel zadania:
Posiadanie własnej kolekcji rzeźby w przestrzeni publicznej stanowi dla Elbląga walor wyróżniający go spośród innych miast polskich. Nigdzie indziej w Polsce nie spotkamy rezultatów tak zwartej i konsekwentnie przeprowadzonej koncepcji artystycznej, która opierałaby się przez pół wieku rozwojowi urbanistycznemu miasta. Elbląg dysponuje zatem jednym z najciekawszych w Polsce „produktów kulturalnych” okresu modernizmu. Potwierdza to prestiżowe wydawnictwo Taschen, które w ramach publikacji z 2010 roku „Destination Art” autorstwa Amy Dempsey umieściło elbląską Otwartą Galerię wśród 100 najważniejszych tego typu kolekcji na świecie, która jest jedynym reprezentantem tej części Europy. Wspólna inicjatywa Galerii EL i Zamechu podjęta podczas I Biennale, którego spuścizną jest kilkadziesiąt form przestrzennych, spowodowała, że Elbląg zaczęto łączyć z interesującym eksperymentem organizacyjno-artystycznym, który do dziś jest przedmiotem oraz źródłem refleksji wielu badaczy i stanowi niewyczerpaną inspirację wielu działań artystycznych. Zapoczątkowana w 1965 roku podczas I Biennale Otwarta Galeria rozbudowana została o kolejne formy podczas II i III Biennale (podczas II Biennale powstało 5 form, podczas III – 1 forma), a także w latach późniejszych o kolejne nowe realizacje: podczas pleneru „What now?” z 1986 roku (4 nowe obiekty) czy działalności Galerii EL w okresie ostatnich 10 lat i pobytom rezydencyjnym artystów w Elblągu (powstało 9 nowych rzeźb). Sprawowanie opieki konserwatorskiej nad kilkudziesięcioma obiektami rozsianymi w przestrzeni miasta jest nie lada wyzwaniem i rodzi szereg trudności. Wszystkie formy przestrzenne narażone są stale na czynniki zewnętrzne, pogodowe. W efekcie ich kondycja wymaga ze strony właściciela zbioru, którym jest Urząd Miasta Elbląga i sprawującej nad nim opiekę merytoryczną Galerii EL stałego nadzoru i poddaniu rewitalizacji każdej z nich co kilka lat. Stąd też prace konserwatorskie i rewitalizacyjne są przedmiotem niniejszego projektu.

Andrzej Matuszewski (1924 – 2008) – Urodzony w Poznaniu, studia ukończył na poznańskiej PWSSP w 1949 roku. Animator życia artystycznego w Poznaniu, założyciel Grupy R 55, późniejszy twórca i założyciel galerii Od Nowa, działającej w latach 1964-1969. Matuszewski jest twórcą szeregu akcji i działań, podczas których odbierał przedmiotom pierwotny sens i nadawał nowy, często niosący za sobą szereg alogicznych odwołań. Wymienić należy w tym miejscu „Widowisko” na jednym z placów w centrum Poznania w 1963 roku. Artysta podczas otwarcia wystawy rzeźb Juliana Boss-Gosławskiego otworzył ekspozycję rzeźb podpalając kurtyny przy akompaniamencie orkiestry. Był twórcą „zdarzeń”, czyli swoistych environment wykonywanych z szaf ubraniowych, zaopatrzonych w system przycisków – jak w tablicach rozdzielczych, z wmontowywanymi wewnątrz rysunkami i skrawkami futra. Tworzył też cykle rysunków, w których łączył elementy geometryczne z odciskami własnego ciała, m.in. linii papilarnych. Transformował w ten sposób także znaki drogowe, drogowskazy i strzałki kierunkowe.

Zbigniew Gostomski (1932 – 2017) – malarz, twórca artystycznych eksperymentów, fotografik, uczestnik i twórca happeningów, aktor teatru Tadeusza Kantora „Cricot 2”, współzałożyciel galerii Foksal (razem z krytykami: Wiesławem Borowskim, Anką Ptaszkowską, Mariuszem Tchorkiem, oraz artystami: Henrykiem Stażewskim i Edwardem Krasińskim). Urodził się w Bydgoszczy, gdzie uczył się w Miejskiej Szkole Plastycznej (dzisiejsze Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych im. Leona Wyczółkowskiego). Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie na Wydziale Malarstwa (1953 – 1959) w pracowni prof. Michała Byliny. W latach 1961–1962 uzyskał specjalizację w pracowni gobelinu artystycznego u Mieczysława Szymańskiego. Od 1988 był profesorem warszawskiej uczelni. Jego prace znajdują się w muzeach i kolekcjach prywatnych na całym świecie.

Jan Chwałczyk (15.06,1924 – 10.12.2018). Studiował na PWSSP we Wrocławiu w latach 1946-51. W 1959 roku był współzałożycielem grupy Funkcja Formy i Koloru we Wrocławiu. W tym czasie został konsultantem Ministerstwa Kultury i Sztuki do spraw sztuki amatorskiej i dziecięcej. W 1962 roku był członkiem-założycielem grupy Szkoła Wrocławska. Brał udział niemal we wszystkich ważniejszych wystąpieniach polskiej awangardy, m.in. Plenerach Koszalińskich, Sympozjum Złotego Grona w Zielonej Górze, I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu, Sympozjum w Puławach w 1966 roku, Wrocław ’70. Od 1972 do 1977 roku działał w Galerii Informacji Kreatywnej, był też organizatorem pleneru w Opolnie w 1971 roku pod hasłem „Nauka i sztuka w procesie ochrony naturalnego środowiska człowieka”. Malarz i rzeźbiarz, konceptualista, twórca instalacji. Głównym tematem sztuki Chwałczyka jest relacja pomiędzy światłem i przestrzenią. Od 1968 w cyklach przestrzennych kompozycji „Portrety i Autoportrety Światła” wywoływał efekty zwielokrotnionego odbicia światła i cienia mieszając formy materialne z iluzją. Przekreślając granice między nauką a sztuką, tworzył artystyczne ekwiwalenty optycznych pojęć i naukowych teorii.

Wartość dofinansowania: 129 150,00 zł
Całkowity koszt inwestycji: 144 150,00 zł
Data podpisania umowy: 15.04.2025

Rzeźby przed remontem:

Rzeźby w trakcie remontu:

Dofinansowano ze środków programu własnego Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku pn. Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej – 2025 pochodzących z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego